Пекін зараз знемагае ад спякоты, а ў паўночнай сталіцы Расіі - Санкт-Пецярбургу заканчваецца пара белых начэй. Дзіўная, рамантычная з'ява прыроды, калі да паўночы горад напоўнены дзённым святлом і ніяк немагчыма паверыць, што ўжо надыйшла глыбокая ноч. Белым начам прысвячалі свае творы многія творчыя людзі-кампазітары, паэты, пісьменнікі. Напрыклад, Фёдар Дастаеўскі менавіта так назваў сваю аповесць.

На малой сцэне Кітайскага нацыянальнага драматычнага тэатра ў Пекіне ўжо паўгода ідзе спектакль "Белыя ночы" па аднайменнай аповесці рускага класіка. Сваё разуменне гэтага твора прадставіў на суд гледача кітайскі рэжысёр Ян Шэнь. Выпускнік Цэнтральнага тэатральнага інстытута Кітая, ён у 2003 годзе паступіў у магістратуру Санкт-Пецярбургскай дзяржаўнай акадэміі тэатральнага мастацтва. Пасля заканчэння вучобы ў Расіі ён стаў рэжысёрам Нацыянальнага драматычнага тэатра, у якім зрабіў некалькі пастановак па матывах твораў рускай класікі. Чаму такая схільнасць да складанай, псіхалагічнай літаратуры? Рэжысёр тлумачыць гэта сваёй любоўю і глыбінёй твораў, магчымасцю раскрыць чалавечую душу. Прынамсі, у гэтым ён прызнаўся ў інтэрв'ю.

- Фёдар Дастаеўскі - вялікі пісьменнік. У яго творах заўсёды значнае месца займае апісанне характару чалавека і яго псіхалогіі. Таму ён мае такое глыбокае значэнне для рускай літаратуры. Я вельмі люблю Ф. Дастаеўскага. Я жыў і вучыўся ў Санкт-Пецярбургу чатыры гады. Я часта гуляў па набярэжнай ракі Нявы, на ўласныя вочы бачыў унікальнае відовішча - белыя ночы. Толькі тады я па-сапраўднаму зразумеў гэтую аповесць.

- Я інсцэніраваў арыгінальны раман, але пастаноўку зрабіў па-свойму. У нас у спектаклі два артысты адначасова іграюць адну ролю. Сцэна не падобная на Санкт-Пецярбург. Я не адсылаў гледача да пэўнага месца, таму што з майго пункту гледжання, гэты выдатны твор належыць не толькі Расіі, але і ўсяму свету. Падобная «Белым начам» гісторыя таксама можа адбыцца ў Кітаі. Айчыннай публіцы вельмі падабаецца гэты раман. Пасля рэпетыцыі гледачы былі задаволеныя спектаклем. Гэта сапраўдны дэбют твора Ф. Дастаеўскага на кітайскай сцэне.

У Расіі ёсць такая прымаўка: тэатр - гэта храм. Менавіта таму што ў нашым звычайным жыцці існуе сум і туга, пэўная незадаволенасць, людзі пачынаюць марыць аб прыгожым. Наш спектакль адпавядае такім чаканням аўдыторыі. Бо кожны глядач імкнецца да прыгожага.

- А як ставяцца да гэтага твора аб чыстым каханні сённяшнія кітайскія гледачы? Наколькі, на ваш погляд, актуальная гэтая гісторыя ў сучасным свеце спажыўцоў?

- Вядома, ім гэта вельмі падабаецца. Раней яго, у асноўным, любілі гледачы старога пакалення, якія пад уплывам Савецкага Саюза мелі вялікую цікавасць да рускай літаратуры. А цяпер паступова яна абуджае ўвагу і ў маладых людзей. Класічны твор вялікага пісьменніка, нават праз 200 гадоў, усё ж такі будзе мець прыхільнікаў у любой краіне свету. Я зрабіў толькі тое, што спектакль праз прызму свайго разумення адаптаваў для сцэны. Дзякуючы артыстам і ўдалай сцэнаграфіі гледачам удалося наблізіцца да гэтага твора. Прывяду прыклад: раней кітайцы разглядалі «Белыя ночы» як гісторыю аб чыстым, простым і прыгожым каханні, але пасля прагляду нашага спектакля людзі змогуць зразумець, што самай прыгожай з'яўляецца не толькі любоў, а наша душа.

- Ці выкарыстоўвалі вы ў сваёй пастаноўцы нейкія тэатральныя эксперыменты?

- Гэта не авангардная пастаноўка. Спектакль ставіўся ўсё-такі з дапамогай прыёмаў рэалістычнага тэатра, але з іншага боку, гэта таксама не драма ў традыцыйным сэнсе. Калі вы яго паглядзіце, то ўсё зразумееце. Асаблівасць твора Ф. Дастаеўскага складаецца ў псіхалагічным апісанні сітуацыі і перажыванняў дзеючых асоб. Пісьменнік падзяліў унутраны свет галоўнага героя на дзве часткі, і вось гэтыя дзве часткі супярэчаць і змагаюцца адна з адной. Як у вялікага англійскага пісьменніка У. Шэкспіра паўстае выбар: быць ці не быць, вось у чым пытанне.

-- А якую будучыню вы бачыце для вашай пастаноўкі?

-- Ф. Дастаеўскі нас ахоўвае. Спадзяемся, што пры першай жа магчымасці наш спектакль выйдзе на сцэне Расіі, будзе паказаны на сцэне Санкт-Пецярбурга. Хай расійскія гледачы ўбачаць, як кітайцы разумеюць гэты вялікі твор. Бо Расія - гэта мая другая радзіма.

Практычна год рыхтаваліся ў тэатры да гэтага спектакля, у якім на сцэну выходзіць толькі тры акцёры, што ўскладняе іх працу і дазваляе пераканацца ў таленце артыстаў і рэжысёра.

Па задумцы аўтара спектакля летуценніка гуляюць два акцёры, а каханы Настачкі так і не з'яўляецца на сцэне, дазваляючы больш ярка паказаць пакуты і ўнутраныя перажыванні галоўнага героя. Змяняецца і ўспрыманне твора.

«Белыя ночы» Ян Шэня расстаўляюць іншыя акцэнты. Дапамагае ў гэтым і некалькі аддаленая сцэнаграфія, што не адсылае непасрэдна да Санкт-Пецярбургу, і музыка, і атмасфера спектакля, яго камернасць. Хоць акрамя рускіх імёнаў, дух культуры і гэтую бясконцую тугу па лепшаму, па тым, што не здарылася, атрымалася перадаць, у тым ліку, і дзякуючы музыцы. Вось, як сам рэжысёр тлумачыць свой выбар сцэнаграфіі, зробленай у серабрыстых танах з цурчаннем вады, з мастком праз раку, распавядаючы мне з задавальненнем прама перад сцэнай пра свае сакрэты і разважаючы аб пачуццях герояў.

- У час сцэнічнага дзеяння гучыць жывая музыка. Я запрасіў піяніста.

Сцэна ў нас не зімовая, але трошкі падобная па атмасферы. Нам таксама рэальнае жыццё часам здаецца жорсткім, халодным і бязлітасным, але халады растаюць ад кахання.

Вялікія пісьменнікі заўсёды здольныя ў мастацтве адлюстраваць жыццёвыя дробязі да мяжы.

У тэатры мы адпавядаем найбольш актуальным запытам гледачоў.

Што тычыцца кахання, што трывае такі кароткі час, то, на маю думку, мы цэнім прыгажосць звычайна не па працягласці часу. Як сказаў Ф. Дастаеўскі, імклівае каханне для доўгага жыццёвага шляху чалавека ўжо дастаткова. Я з ім згодны. Не важна, да чаго прывядзе гэта пачуццё, а важна тое, што яно калісьці было. Для героя і гераіні, можа быць, гэта таксама не чыстая любоў, яны разглядаюць адзін аднаго як саломінку, якая ратуе іх жыццё, як душэўнае суцяшэнне. Напэўна, гэта не каханне напоўніцу, але мы верым у такое прыгожае існаванне.

Прыблізна год таму Ян Шэнь вырашыў зрабіць сваю сцэнічную версію аповесці Фёдара Дастаеўскага "Белыя ночы". У яго прафесійнай скарбонцы ўжо быў досвед працы з творам рускай літаратуры. Гэта "Чайка, чайка" па сюжэце п'есы "Чайка" А. П. Чэхава.

Зараз здарыўся другі спектакль. Дарэчы, пастаноўку можна ўбачыць з 26 чэрвеня па 6 ліпеня на малой сцэне Кітайскага нацыянальнага драматычнага тэатра ў Пекіне і адказаць на ўласныя пытанні, раскрываючы нешта новае ў сабе разам з героем нашай сённяшняй праграмы, кітайскім тэатральным рэжысёрам Ян Шэнем, ад якога будзем чакаць чарговых творчых сюрпрызаў.

Вольга Гальпяровіч,

Беларуская служба МРК